Ödülün Çocuklarda Öldürdükleri

Hele ki öğretmenin verdiği ödül, onu başarılı olma konusunda daha çok motive eder ve daha istekli kılar. Diğerleri onu örnek alır ve onlar da motive olurlar.

Yani bizim algımıza göre ödül; çocukları okul başarısı konusunda motive etmek ve onların öğrenmeyi benimsemelerini daha fazla sağlamak konusunda bulunmaz bir araçtır.

Peki ya öyle değil ise?

David Green, Mark Lepper ve Robert Nisbet adında üç araştırmacı ödüllerin çocukların üzerinde oluşturduğu olumsuz etkiyi ortaya çıkarmayı kafaya koymuşlardı. Onlara göre okullarda verilen her türlü harici motivasyon, şartlı ödüller çocukların yapılan etkinliklerdeki içsel motivasyonunu olumsuz yönde etkiliyordu.

Ve bir sınıf dolusu okul öncesi öğrencilerini gözlemlemeye başladılar.

İlk olarak araştırmacılar sınıftaki öğrencilerden serbest zamanlarını resim çizerek geçirenleri belirlediler. Daha sonra bu öğrencileri 3 gruba ayırdılar.

İlk grup ‘ödül teklif edilen çocuklar’ grubuydu. Bu çocuklara ödül olarak üstlerinde mavi kurdele bulunan ve üzerlerinde isimlerinin yazdığı bir sertifika gösterdiler. Öğrencilere bu ödülü kazanmak için resim yapıp yapmayacaklarını sordular.

İkinci grup ‘ödül teklif edilmeyen çocuklar’ grubuydu. Araştırmacılar onlara sadece resim yapmak isteyip istemediklerini sordular. Resimlerini bitirdiklerinde ise onlara “İyi Oyuncu” sertifikası verdiler.

Üçüncü grup ise ‘hiç ödül verilmeyecek çocuklar’ grubuydu. Araştırmacılar onlara da resim yapmak isteyip istemediklerini sordular fakat ne başta ödül vaadinde bulundular ne de sonunda beklenmedik bir ödül verdiler.

Sonuç…

İki hafta sonra araştırmacılar çocukları tekrar serbest zamanda gözlemlemeye başladılar. Hiç ödül verilmeyen çocuklar grubundakiler aynı ilgi ve heyecanla resim yapmaya koyuldular, şartsız ödül verilen grup yine benzer şekilde ilgiliydi fakat birinci grupta bulunan öğrenciler yani başta ödül teklif edilen ve etkinlik sonrasında ödül alanlar resim yapma konusunda ilgisiz davranarak resim yapmak için daha az zaman ayırdılar. (Pink, 2013)

Yani çocukların resim yapma konusundaki içsel motivasyonu ödüller yoluyla yıpratılmıştı, öldürülmüştü.

Neden Ödüller Böyle Olumsuz Bir Etki Yaratıyor?

Ödüller tıpkı bir enerji içeceğinin yarattığı etkiyi yaratır. Enerji içeceği içildiği zaman aralığında enerjiyi en yüksek düzeye çıkarır. Daha sonra etkisi geçmeye başladığında enerji normalde olması gerekenin altına düşmeye başlar. Yani kısa süreli geçici bir etki yarattığı gibi, enerjiniz üzerinde de olumsuz bir etkiye sahiptir. Ödüller de çocukların motivasyonu üzerinde tıpkı böyle bir etki oluşturur. En kötüsü ise ödüllerin alışkanlık yaratması ve bir işin yapılması için şartlı hale gelmesidir.

Özellikle şartlı ödüllerde çocuklar odağı yaptığı işten çok gelecek ödüle odaklarlar. Bunun içinde sonuca ulaşacak en kısa yolu denerler. Yani eğer yapılan iş bir öğrenme göreviyse, çocuk için kazanım öğrenme olmaktan çıkar ve alınacak olan ödül oluverir.

Öğrenciler böylelikle okula yalnızca sınıf birincisi olmak, öğretmeninden aferin almak, sadece sınıf geçince alınacak bisiklete sahip olmak için çalışmaya ve öğrenmeye olan içtenliklerini kaybetmeye başlarlar. Eğer öğrenmeyi, bilgiyi gerçek bir motivasyon kaynağı olarak anlamlandırıyorsa o zaman durum farklıdır (Cüceloğlu, 2001).

Bunun en kötü etkisi ise okul hayatı bitip sosyal yaşama geçildiğinde yapılan her türlü işin sağladığı ‘süreçsel gelişimden’ çok, ‘sonuç nedir?’ olarak bakılması olur.

Peki, ne yapmak gerekir?

Çocukların şartlı ödül alışkanlıkları maalesef aile tarafından çocuklara kazandırılır. Bundan dolayı ilk olarak anne-babalar çocuklarını ödüle alıştırmamalı ve özellikle ‘şunu yaparsan bunu alırsın’ gibi şartlı ödüllerden uzak durmalıdırlar. Şartlı ödüllerin bir alışkanlığa dönüşeceğini ve bir süre sonra işin yapılması için ödülün miktar ve değerini arttırmaları gerecektir. Yani aile ve çocuğu sonu olmayan bir sürece sokacaktır. Günü kurtarırsınız belki ama çocuğunuz geleceğinde her zaman onlara ödül veren bir anne baba olmayacağını unutmamalısınız.

Özellikle okul öncesi ve ilkokul döneminde, şartlı ödül alışkanlığıyla okula gelen öğrenciler için ödülün yarattığı motivasyonun işleri nasıl kolaylaştırdığı inkâr edilmez. Fakat olabildiğince bu alışkanlıklarını törpülemek gerektiğini öğretmenlerin unutmaması gerekir.

Yine şartlı ödüllerden çok beklenmedik zamanlarda (değişken aralıklı) gelen ödüller kullanmalı ve üst sınıflara doğru ödüller yavaş yavaş azaltılmalıdır.

En önemlisi ise öğrencilere sürekli olarak öğrenmenin öneminden, süreçte onlar için nasıl bir öneminin olacağından bahsedilmesi gerekir. Emin olun ilk etapta sizleri anlamasalar bile bir süre sonra, sürekli açıklama ve tutarlı yaklaşımlarınızla öğrenciler öğrenmeye karşı içsel motivasyon geliştireceklerdir.

“Böylelikle çocukların yaşam boyunca başarılı olmaları için gereken içsel motivasyon becerilerine zarar vermemiş, bu beceriyi çocukların içinde öldürmemiş olabiliriz.”